SYMULTANICZNO-SEKWENCYJNA NAUKA CZYTANIA^®

 

Jest to metoda, której celem jest nauka zarówno poprawnej mowy, jak i czytania. Metoda ta jest niezwykle skuteczna. Stymulacja rozwoju mowy odbywa się poprzez stopniowe przechodzenie od ćwiczeń symultanicznych (prawopółkulowych) do sekwencyjnych (lewopółkulowych), aby w końcu połączyć obydwa typy w jedną całość. Podstawowym założeniem metodologicznym w proponowanej metodzie jest nauka czytania sylabami.

 

Program składa się z 5 etapów nauki czytania. Ćwiczenia na każdym z pięciu etapów czytania realizowane są wg reguły:

 

 

POWTARZANIE - ROZUMIENIE - NAZYWANIE.

 

 

Etap I: Od samogłosek prymarnych do sylaby otwartej.

 

Nauka czytania rozpoczyna się od poznania samogłosek ustnych A, O, U, E, I, Y. Odczytywanie samogłosek angażuje głównie prawą półkulę mózgu, która w sposób symultaniczny, kompleksowy ujmuje obraz graficzny litery. Dzięki wykorzystaniu wizualizacji, w umyśle dziecka integruje się obraz, ruch i dźwięk związany z artykulacją danej samogłoski, np. uniesienie rąk do góry, naśladujące obraz litery Y i wydanie dźwięku. Integracja ruchu i dźwięku jest łatwa do zapamiętania, gdyż opiera się na schematach wzrokowo-słuchowych kształtowanych już w wieku niemowlęcym. Jeśli dziecko opanowało już znajomość samogłosek wprowadzamy sylaby otwarte. Świetnie sprawdzają się tu wyrazy dźwiękonaśladowcze (MU, BE, UHU, KU KU, itp.). Na tym etapie stopniowo wprowadzamy nowe spółgłoski - zawsze w sylabach np.: PA, MA.

 

Etap II: Od sylaby otwartej do pierwszych wyrazów.

 

W tym etapie poszerzamy zakres sylab otwartych, wykorzystując nowe spółgłoski, korzystamy także z zestawów samogłoska + sylaba otwarta (np. A+ PA, O+PO). Posługujemy się znanymi już dziecku wyrazami globalnymi oraz wprowadzamy nowe - zbudowane z nowo poznanych sylab np.: MAMA, PAPA

 

Etap III: Czytanie sylab zamkniętych.

 

W trzeciej fazie pracujemy na sylabach otwartych i zamkniętych z poznanymi dotychczas spółgłoskami, czyli: p, m, b, l, t, d, f, w, s, z, k, g, j, n. Nowością na tym etapie są sylaby zamknięte np. LOL, NYK, MUK, itp. Doskonałym treningiem jest nauka czytania na pseudowyrazach np. ASOS, KITUME, które mają charakter abstrakcyjny i uniemożliwiają dziecku zgadywanie.

 

Etap IV: Czytanie nowych sylab otwartych i zamkniętych.

 

Na tym etapie dziecko zapoznaje się z dwuznakami oraz spółgłoską. Oczywiście nadal będą one realizowane w sylabach zamkniętych lub otwartych. Zwiększamy również ilość wyrazów czytanych globalnie oraz tekstów.

 

Etap V: Samodzielne czytanie tekstów.

 

Ostatni etap to głównie samodzielne czytanie tekstów, jednak nie oznacza to, że przestajemy pracować na materiale sylabowym. Nadal ćwiczymy czytanie sylab otwartych i zamkniętych, tym razem wprowadzając spółgłoski miękkie oraz samogłoski nosowe. 

 

 

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY PRACY METODĄ SYMULTANICZNO-SEKWENCYJNĄ®

 

• Ćwiczenia zawsze rozpoczynamy od łatwych, z których wykonaniem dziecko nie będzie miało trudności.
• Dziecko rozpoczyna kolejny etap czytania pod warunkiem opanowania poprzedniego.
• Należy pamiętać o przechodzeniu od prawopółkulowego czytania (globalnego, symultanicznego - samogłoski, onomatopeje, całe wyrazy) do lewopółkulowego (sekwencje-sylaby). Dążymy do tego, aby dziecko sprawnie wykonywało ćwiczenia odczytywania sylab i układania z nich wyrazów.
• Ważne jest, aby przeplatać zadania ćwiczeniami ogólnorozwojowymi, zwłaszcza ćwiczeniami pamięci sekwencyjnej i symultanicznej, ćwiczeniami analizy i syntezy wzrokowej oraz ćwiczeniami układania szeregów i sekwencji tematycznych i atematycznych.
• Poszczególne głoski wprowadzane są w sylabach, a nie w izolacji - nie uczymy głoskowania.
• Pracujemy wg trzech zasad:
  
  • powtarzanie,
  • rozumienie (rozpoznawanie),
  • nazywanie (odczytywanie).
• Pamiętamy, aby zwracać się do dziecka prostym językiem oraz sprawdzać, czy rozumie polecenie.
• Podczas układania, czytania, zawsze zachowujemy kierunek od strony lewej do prawej, zgodnie z obowiązującą zasadą podczas czytania i pisania w języku polskim.
• Stosujemy technikę odwracania ról: najpierw my uczymy dziecko, potem dziecko uczy nas.
• Ten sam materiał powtarzamy wielokrotnie, aż do dobrego opanowania.
  
• W celu zachęcenia dziecka do czytania można zapisywać sylaby np. na różnokolorowych karteczkach, na piasku, kredą na rozłożonej na stole ceratce, na folii, na szkle. Ponieważ czynność odczytywania sylab jest na początku trudna, warto używać pacynki lub zwierzątka, które grając rolę dziecka, pokazują wypowiadane przez dorosłego sylaby, a także je odczytują. Wówczas możliwe jest poprawianie błędów, które zostały popełnione przez kukiełkę, a nie przez dziecko.
  
• Dla emocjonalnego wzmocnienia nauki czytania wprowadza się też całościowe rozpoznawanie wyrazów, które później zastępowane jest przez czytanie sylabami.

 

Nauka metodą symultaniczno-sekwencyjną^® wyzwala w dziecku pozytywne emocje i nastawienie do czytania. Umiejętność czytania pozwala na rozwijanie pozytywnego obrazu własnej osoby. Dzieci chętnie podejmują nowe zadania. Wzrasta wyraźnie kompetencja komunikacyjna dzieci. Dzieci uczą się z ciekawością i przyjemnością.

 

Najczęściej centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego ujawniają się w przedszkolu lub w pierwszych klasach szkoły podstawowej, kiedy to gwałtownie rosną wymagania edukacyjne.

 

 

Zaburzenia przetwarzania słuchowego najczęściej skutkują:

 

• opóźnieniem rozwoju mowy lub długo utrzymującą się wadą wymowy,
• zaburzeniem rozumienia mowy (dzieci sprawiają wrażenie, że nie rozumieją poleceń, nie zawsze słysząc co się do nich mówi, zachowują się, jak dzieci z niedosłuchem),
• trudnościami w uczeniu się, szczególnie w nauce czytania i pisania (dysleksja na podłożu słuchowym),
• nasileniem problemów emocjonalno – społecznych.

 

 

 

Jakie są przyczyny centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego?

 

 

• Wcześniactwo (32-34 tydzień).
• Niedotlenienie mózgu w czasie porodu.
• Uszkodzenia CUN (urazy głowy, niedokrwienia, nowotwory, udary).
• Długotrwała deprywacja słuchowa spowodowania niedosłuchem obwodowym (częste i przewlekłe stany zapalne ucha środkowego).
• Toksemie (krążenie we krwi toksyn bakteryjnych – przy błonicy, tężcu, zwierzęcych – przy ukąszeniu żmii lub roślinnych).
• Częste sączkowanie uszu (drenaż, perforacje).
• Zbyt późne lub nieprawidłowe leczenie niedosłuchu.
• Genetyczne dyspozycje – opóźnione lub zaburzone dojrzewanie OUN.

 

 

Jakie są objawy centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego?

 

• Opóźniony rozwój mowy.
• Trudności ze zrozumieniem złożonych poleceń czy pytań, zwłaszcza gdy zawierają nieznane słowa lub mają złożoną strukturę gramatyczną.
• Ograniczone rozumienie mowy niewyraźnej, zniekształconej przez hałas, czy w pomieszczeniach o złej akustyce (klasy szkolne, hale sportowe, basenowe).
• Zaburzona intonacja (mowa monotonna, cicha albo szybka i zbyt głośna).
• Nadwrażliwość słuchowa wywołująca często nieadekwatne uczucie niepokoju lub lęku.
• Zmęczenie po przebywaniu w głośnym środowisku.
• Częste bóle głowy.
• Zaburzona koncentracja uwagi (nadruchliwość lub wyłączanie się prowadzące do agresji lub nadmiernej płaczliwości).
• Problemy z określeniem kierunku, z którego dochodzi głos.
• Osłabiona pamięć słuchowa (trudności z zapamiętywaniem nowych informacji), problemy z uczeniem się na pamięć i zapamiętywaniem sekwencji dźwięków (np. nazwy dni tygodnia, miesięcy czy tabliczki mnożenia).
• Mylenie podobnie brzmiących słów (kot – kod, pas – bas) i głosek  takich, jak: p/b, t/d i niewłaściwy ich zapis.
• Trudności w czytaniu i pisaniu.
• Popełnianie błędów ortograficznych typu słuchowego.

• Trudności w nauce języków obcych.
• Skupienie się na głosie nauczyciela zamiast na treści wypowiedzi.
• Niższy iloraz inteligencji werbalnej (umiejętność wyrażania myśli, budowania wypowiedzi) w stosunku do inteligencji wykonawczej/niewerbalnej (umiejętność wnioskowania, porównywania na materiale bezsłownym).
• Funkcje motoryczne: brak poczucia rytmu, niewyraźne pismo, problemy z organizacją, strukturą, mylenie strony prawej i lewej, mieszana dominacja.
• Poziom energii: trudności z porannym wstawaniem, nadaktywność, skłonność do ulegania przygnębieniu, poczucie przytłoczenia codziennymi obowiązkami.
• Postawy społeczne: mała tolerancja na frustrację, brak wiary w siebie, nieśmiałość, tendencja do wycofywania się, drażliwość, brak motywacji do nauki/pracy, negatywne nastawienie do nauki/pracy.

 

Często w rozmowie z rodzicami zadajemy pytanie czy dziecko ma otwarte usta, czy oddycha ustami, chrapie lub „świszczy” w nocy? Zadajmy także pytanie czy po przebudzeniu nie ma mokrej poduszki? Jeśli rodzice odpowiadają twierdząco, możemy spodziewać się kłopotów z  przerośniętym migdałem. Stanowi on barierę mechaniczną w procesie prawidłowego toru oddechowego. U dziecka występuje bezdech, sen jest niespokojny i niewystarczająco efektywny. Dziecko w nocy chrapie, a ostatecznie nosuje. Wskutek przewlekłych stanów nieżytowych trąbek słuchowych (trzeci migdał uciska na ich ujście) pogarsza się słuch i obserwujemy podwyższoną skłonność dziecka do stanów zapalnych uszu. Z czasem dziecko staje się niespokojne, ma problemy z koncentracją.  Może wystąpić bladość i obrzęk górnej wargi.

 

 

Co może zrobić rodzic, kiedy zauważy, że jego dziecko ma podobne objawy? Dziecko powinien zbadać pediatra, który skieruje je do laryngologa lub alergologa (ten natomiast  powinien wykonać testy dotyczące alergii wziewnych, np. roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt). Logopeda jest w tym momencie od tego, by skierować dziecko nie gdzie indziej, jak do specjalisty. Zazwyczaj postępowanie medyczne idzie w kierunku usunięcia migdała albo podania leków obkurczających, a w przypadku stwierdzenia alergii, na eliminacji alergenów z najbliższego otoczenia dziecka. Po tym jednak, praca z dzieckiem powinna opierać się na regularnych wizytach u logopedy.

 

 

Oddychanie, spanie z otwartą buzią powoduje u dzieci opadanie dolnej szczeki i nierzadko wady zgryzu. Nawyk niedomkniętych ust, słaba praca mięśnia okrężnego ust, brak pionizacji języka, nieumiejętność właściwego oddychania to te obszary, nad którymi musimy pracować. Zdarza się, że źle usunięta tkanka powoduje, iż migdał odrasta (częściej wtedy, gdy zabieg operacyjny nastąpił u bardzo małego dziecka).

 

Jeśli nie usunie się zbytnio rozrośniętego migdała, możemy spodziewać się stanów zapalnych zatok, ucha środkowego i zewnętrznego o charakterze przewlekłym, które prowadzą do  osłabienia słuchu, infekcji górnych dróg oddechowych, bezdechów sennych. Rozwój dziecka z przerośniętym migdałem jest spowolniony. Dziecko ma słabsze wyniki w nauce, z powodu niedotlenienia bywa nadruchliwe i szybko się męczy.

 

 

 

Niedostateczne dotlenienie układu nerwowego - w efekcie: zaburzenia koncentracji uwagi, zwiększona męczliwość, tj, trudności w nauce.

 

Częste infekcje górnych dróg oddechowych - w efekcie: powiększenie migdałków podniebiennych, migdałka gardłowego (trzeciego migdała).

 

Zaburzenia gospodarowania powietrzem - w efekcie: krótki wdech i wydech, niska sprawność przepony, stąd przyspieszone tempo mówienia i dobieranie powietrza podczas wypowiedzi.

 

Wady postawy - pozorne zapadnięcie mostka, z powodu słabej pracy mięśni klatki piersiowej - w efekcie hiperlordoza odcinka lędźwiowego i szyjnego.

 

Hipotonia mięśnia okrężnego warg, niewydolność warg, wiotkość mięśni policzkowych - w efekcie: trudności ze sprawnym jedzeniem oraz wydmuchiwaniem/oczyszczaniem nosa.

 

Obniżone napięcie i wiotkość mięśni żwaczy - w efekcie problemy z przeżuwaniem pokarmów, stąd ewentualne problemy i choroby układu pokarmowego.

 

Nieprawidłowy spoczynek języka i połykanie - z powodu braku unoszenia języka (pionizacji), niezbędne wizyty u logopedy.

 

Wady wymowy - w efekcie międzyzębowa wymowa, wymagająca terapii logopedycznej przez okres do dwóch lat.

 

 

Pierwszym ważnym i naturalnym ćwiczeniem, które usprawnia język, wargi, podniebienie i żuchwę jest karmienie piersią. Następnie picie z kubka, jedzenie łyżeczką oraz samodzielne żucie i gryzienie pokarmów doskonalą tę funkcję. Mają również wpływ na prawidłowy zgryz oraz połykanie. Warto więc, jak najwcześniej zrezygnować ze smoczka oraz z butelki.

Częste oczyszczanie nosa z wydzieliny ułatwi dziecku oddychanie przez nos, a nie przez usta, co jest bardzo ważne przy mówieniu. Jeśli infekcje z katarem pojawiają się zbyt często, warto skonsultować problem z lekarzem laryngologiem lub alergologiem.

Warto również stymulować percepcję słuchową przez śpiewanie piosenek, słuchanie muzyki, zabawy z dźwiękami, granie na instrumentach, naśladowanie rytmu.

Dzięki rozmowie z dzieckiem rozwijamy kompetencje językowe, dziecko poszerza zasób słownictwa, nabywa umiejętność posługiwania się prostymi zdaniami. Wspólne czytanie, słuchanie bajek, wierszyków, wyliczanek stymuluje mowę dziecka, a także buduje więź emocjonalną między rodzicami a dzieckiem.